12 maja 2018
r. minęła 50 rocznica odsłonięcia na terenie powstałego w 1962 roku Muzeum
Stutthof w Sztutowie Pomnika Walki i Męczeństwa, którego autorem jest Wiktor
Tołkin.
Wiktor Tołkin urodził
się 21 lutego 1922 r. w miejscowości Tołkacze koło Sokółki. Wybuch II wojny
światowej zastał go w Kowlu, skąd z rodziną przedostał się do Warszawy, gdzie
zdał maturę na tajnych kompletach. Za działalność w Armii
Krajowej aresztowany został przez Gestapo i osadzony
w obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie był od 17 listopada 1942
r. do lutego 1944 r. Zwolniony z obozu dzięki staraniom rodziny, uczestniczył w
powstaniu warszawskim w oddziale AK „Lewar” pod pseudonimem
„Ostoja”. Po upadku powstania warszawskiego był więźniem obozu jenieckiego
(Stalag X B) w Sandbostel koło Bremy.
Po
wyzwoleniu jesienią 1945 roku Wiktor Tołkin rozpoczął studia
architektoniczne w Brukseli. Jednak już w roku 1946, po
powrocie do kraju, kontynuował studia architektoniczne
na Politechnice Gdańskiej. Jednocześnie w latach 1947–1954 podjął
studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie na kierunku
rzeźba, gdzie był uczniem profesora Mariana Wnuka i Stanisława
Horno-Popławskiego.
Po
ukończeniu studiów architektonicznych w 1952 r. został architektem w biurach
projektowych. Jednak po 1963 r. poświęcił się działalności artystycznej,
prowadząc w Gdańsku do końca lat 90. XX wieku pracownię rzeźbiarską przy ul.
Mariackiej 3. Wiktor Tołkin, autor wielu pomników związanych z okresem II wojny
światowej, obok Xawerego Dunikowskiego i Franciszka Duszeńki, uważany jest za
czołowego przedstawiciela polskiej monumentalnej rzeźby pomnikowej
drugiej połowy XX wieku. Jest autorem pomników Zaślubin
Polski z Morzem w Kołobrzegu, Ludziom Morza w
Gdyni, pomnika Alfa Liczmańskiego w Gdańsku przy SP nr 65 przy
ul. Śluza 6, nazwanej imieniem A. Liczmańskiego i pomnika Janka
Krasickiego na gdańskim Osiedlu Młodych przy ul.
Chełmońskiego.
W 1968 r.,
oprócz pomnika na terenie ówczesnego Muzeum Stutthof w Sztutowie, odsłonięto
pomnik Bojowników Ruchu Oporu (Czynu Partyzanckiego) w Złotej
Górze koło Brodnicy). Wiktor Tołkin jest również autorem pomnika Walki
i Męczeństwa wraz z Mauzoleum Panteonem w b. obozie na Majdanku. W 1978 r.
odsłonięto w Płocku pomnik Czynu Oręża Polskiego.
Ponadto
Wiktor Tołkin był autorem pomników nagrobnych, m.in. profesora Zdzisława
Kieturakisa w Alei Zasłużonych cmentarza Srebrzysko we Wrzeszczu,
malarza i grafika Antoniego Suchanka na
cmentarzu w Witominie w Gdyni. Tworzył również projekty medali, w tym wybitego
w 1977 r. z okazji 650. rocznicy zbudowania Ratusza Głównego
Miasta. Za działalność artystyczną uhonorowany został wieloma
wysokiej rangi odznaczeniami. Zmarł w Gdańsku 7 maja 2013 r. Pochowany został
11 maja 2013 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.
Wiktor
Tołkin na Pomniku Walki i Męczeństwa, postawionym ku pamięci ofiar nazizmu w
Muzeum Stutthof w Sztutowie. Niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i
zagłady (1939-1945) umieścił słowa z „Mszy żałobnej” Franciszka Fenikowskiego,
stanowiące ważne przesłanie dla wszystkich pokoleń:
Z pokolenia niech głos nasz idzie w
pokolenie,
O pamięć, nie o zemstę proszą nasze
cienie!
Los nasz dla Was przestrogą ma być -
nie legendą.
Jeśli ludzie zamilkną – głazy wołać
będą!
(M. Gliński, www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=TOŁKIN_WIKTOR ,
DD)
