poniedziałek, 28 marca 2016

Rev. Alfonsas Lipniunas



Rev. Alfonsas Lipniunas, a Lithuanian priest, was one of many victims of the Death March. This is his story:

Every hour not intended
for the glory of God is wasted.
Thus you should work, work, work.
While beginning your work ask:
Quid hoc te faciat ad aeternitatem?

Rev. Alfonsas Lipniunas

He was born on March 13, 1905r. in Pumpenai, in the numerous family of Dionizos and Konstancja Lipniunas. He was raised in a Christian and patriotic way. Despite the financial problems, thanks to his abilities extraordinary diligence, he achieved to graduate from the Seminary in Pumpenai. He took his holy orders on July 6, 1930 and he celebrated his first mass in his hometown, Talkonys. Rev. Lipniunas begun his pastoral work in the cathedral of Christ the King in Panevėžys, where as a vicar he became an excellent tutor and a friend of the Lithuanian youth participating in catholic organizations. He also wrote papers, translated and travelled all over the world. Thanks to his achievements he was given the post of director for Lithuanian youth of the whole country. Lipniunas wrote numerous articles which were published in the press and in national magazines. In 1933, in the age of 28 he published his first book “In the capitals of five countries”. Between 1935 and 1937 he studied social and political sciences at the University of Lille and theology in the Catholic Institute in Paris. He knew foreign languages and possessed artistic skills. In 1939, he was named lector in the Pedagogic Institute in Panevėžys. In the same year he was permanently transferred to Vilnius. Between 1939 and 1943 each day he celebrated masses in the Gate of Dawn and gave sermons in Saint John’s university church.

During the German occupation Rev. Alfonsas Lipniunas became a famous preacher. He gave inspiring sermons to crowds of people. At this time, he established the Lithuanian Foundation which helped the starving citizens regardless their nationality. Help was given to Lithuanians, Poles and Jews.
On August 8, 1942 Lipniunas was named professor of the Seminar of the Vilnius Archdiocese.

In 1943, because of his pastoral and patriotic activity, Rev. Alfonsas Lipniunas has been listed on a German list of 46 extraordinary representatives of the Lithuanian nation. This group consisted of members of the Lithuanian Government, intellectuals, writers (among others Balys Sruoga, the author of “Forest of Gods”), doctors, economists, who were accused of inciting young people to revolt against the conscription to SS. For this crime they were sentenced to death. The sentence was not executed in Lithuania but the convicts were sent to KL Stutthof. They reached the camp in two groups, on March 25 and 26, 1943. Rev. Alfonsas Lipniunas was among them. He was given number 21332 and a red triangle, meaning he was a politic prisoner.
At first the Lithuanians were treated as all the other prisoners in the camp. They went through the brutal procedure of entering the camp and during the quarantine in block no. 2 of the Old Camp they were forced to do disciplinary exercises. All “offences” were punished with beating or additional insults. The person “responsible” for the Lithuanians was Wacław Kozłowski, known for this cruelty, who beat Rev. Lipniunas and destroyed his glasses without which the priest could barely move around the camp. A group of Poles helped Lipniunas, they came up with some glue and fixed his glasses.
After the quarantine, the Lithuanian prisoners moved to block 8b and then to block 11 in the New Camp. At this time, H. Himmler changed their death sentences to a life sentence in the concentration camp. From then on, the 46 prisoners were treated as the so-called honorary prisoners (Ehrenhäftlinge). Their situation became better (they were not obliged to work) but still, as all the other prisoners, they were subject to the indirect extermination due to the conditions created by the Germans in the camp. Rev. Alfonsas Lipniunas did not cease to preach in the camp. In spite the fact that he could be punished severely (and even sentenced to death), every day he celebrated a mass and gave spiritual support to the prisoners. Due to his cooperation with Polish priests, masses were celebrated also in block 9 of the New Camp and in the attic of one of the prisoners’ workplaces. On January 25, 1945 the chief of KL Stutthof ordered the evacuation of the camp. On this day, Rev. Lipniunas left the camp in a 850 person column. He was exhausted, he weighed about 40 kg. During the march, the SS men were merciless towards the prisoners, they beat and pushed them. On February 4, 1945 the column with the Lithuanians reached the town of Gęś, situated between Lębork and Łeba. There they were placed in the huts of a former German Labor Camp, where they stayed till the first days of March. During their stay in Gęś many prisoners died of typhus. Those who survived continued the march in the direction of Puck, from where they were supposed to be transported to Germany by ships. Only one column reached the city. In the nigh t from March 11th to March 12th the prisoners were locked in a mill by the Bay of Puck and in the morning on March 12th the Soviet Army liberated them. After the liberation Rev. Lipniunas actively participated in the help given to the prisoners who survived. Probably by then he was already suffering from typhus. Despite his poor health, he organized help for the prisoners, collection of food and clothes; he also celebrated masses especially for the wounded patients of the hospital in Puck. One day he got very cold in the church and fell ill. He didn’t allow anybody to call a doctor because he believed that the fever will go down on its own. After three days a doctor said that he was ill of typhus.

Rev. Alfonsas Lipniunas died on March 28, 1945. At this time the deceased were buried in common graves but thanks to the efforts of one of the Lithuanian prisoners the Russians made an exception and allowed to bury Rev. Lipniunas in a separate grave in accordance with Christian traditions. The priest was buried in the cemetery in Puck.
When the war ended, the family of Rev. Lipniunas and the Lithuanian church authorities tried to move his ashes to Lithuania. They succeeded only in 1989. The priest’s ashes are resting in the cathedral in Panevėžys. The beatification process of Rev. Alfonsas Lipniunas began on March 28, 2006. A mass concelebrated by bishop Jonas Kauneckas in the cathedral of Chist the King in Panevėžys inaugurated the process. A church commission assembled after the mass and in the presence of the parishioners it signed documents which started the beatification process. Because Rev. Lipniunas died in Puck during the Death March, archbishop of Gdańsk, Tadeusz Gocłowski, had to give his consent in order to transfer the process to  Panevėžys (the place of birth and burial of Rev. Lipniunas). Mrs. Elżbieta Grot represented the Stutthof Museum during the celebrations.

Tłumaczenie: Katarzyna Flis 2013

The portrait of Rev. A. Lipniunas by Julia Salkauskiene.


The mass which inaugurated the beatification process of Rev. A. Lipniunas.

Elizabeth Grot from the Stutthof Museum, surrounded by Lithuanian priests after the start of the beatification process rev. Lipniunas.



Ksiądz Alfonsas Lipniunas

Jedną z wielu ofiar Marszu Śmierci był zmarły 28 marca 1945 r. litewski duchowny, ks. Alfonsas Lipniunas. Oto jego historia:

Każda godzina nie przeznaczona
na chwałę Boga jest stracona.
Więc pracować, pracować, pracować.
Rozpoczynając jakąkolwiek pracę pytaj:
Quid hoc te faciat ad aeternitatem?

Ks. Alfonsas Lipniunas

Urodził się 13 marca 1905r. w Pumpenai, w wielodzietnej rodzinie Dionizosa i Konstancji Lipniunasów. Wychowywany był w duchu chrześcijańskim i patriotycznym. Pomimo trudności materialnych, dzięki swoim zdolnościom i niezwykłej pracowitości, zdobył wyższe wykształcenie teologiczne w Seminarium w Pumpenai. Święcenia kapłańskie otrzymał  6 lipca 1930r., a pierwszą Mszę świętą prymicyjną  odprawił w rodzinnej wsi Talkonys.  Pracę duszpasterską rozpoczął w katedrze p.w. Chrystusa Króla w Poniewieżu, gdzie jako wikariusz stał się wspaniałym wychowawcą i przyjacielem litewskiej młodzieży skupionej w katolickich organizacjach. Również pisał, tłumaczył i podróżował po całym świecie. Dzięki jego osiągnięciom powierzono mu funkcję dyrektora do spraw młodzieży litewskiej w całym kraju. Był autorem licznych artykułów publikowanych w prasie i pismach krajowych. Pierwszą książkę „W stolicach pięciu państw” wydał w 1933r. mając 28 lat. W latach 1935-1937 studiował we Francji nauki socjologiczne i polityczne na Uniwersytecie w Lille oraz teologię w Katolickim Instytucie w Paryżu. Znał kilka języków obcych, posiadał także zdolności plastyczne. W 1939 roku został mianowany lektorem w Instytucie Pedagogicznym w Poniewieżu. W tym samym roku został przeniesiony na stałe do Wilna, gdzie zamieszkał na stałe.  W latach 1939-1943 codziennie odprawiał Mszę św. W Ostrej Bramie, a kazania wygłaszał w kościele akademickim p.w. Św. Jana.

W czasie okupacji niemieckiej ks. Alfonsas Lipniunas zasłynął jako kaznodzieja. Wygłaszał porywające serca wiernych kazania, na które przychodziły tłumy wiernych. W tym czasie założył też Fundację Litewską, której celem było niesienie pomocy głodującym mieszkańcom miast, bez względu na narodowość. Pomoc otrzymywali Litwini, Polacy i Żydzi.           
8 sierpnia 1942r. mianowano go profesorem Seminarium Duchownego Archidiecezji Wileńskiej.

W 1943 roku, za działalność duszpasterską i patriotyczną, ks. Alfonsas Lipniunas został umieszczony na liście niemieckiej obejmującej 46 osób – wybitnych przedstawicieli narodu litewskiego. W grupie tej byli m.in. członkowie rządu litewskiego, intelektualiści, pisarze (m.in. Balis Sruoga, autor „Lasu bogów”), lekarze, ekonomiści, których oskarżono o buntowanie młodzieży przeciwko poborowi do formacji SS. Skazano ich za to na karę śmierci. Wyroków nie wykonano na Litwie, lecz wysłano skazańców do KL Stutthof, gdzie dotarli w dwóch grupach – 25 i 26 marca 1943 roku. Wśród nich był ks. Alfonsas Lipniunas. W obozie otrzymał numer 21332 oraz czerwony trójkąt więźnia politycznego.
Początkowo Litwinów potraktowano w obozie tak jak innych więźniów. Litwini przeszli brutalną procedurę przyjmowania do obozu, a podczas kwarantanny na bloku nr 2 Starego Obozu stosowano wobec nich karne ćwiczenia. Wszelkie obozowe „przewinienia” karano biciem lub dodatkowymi szykanami. „Opiekę” nad nimi sprawował znany z okrucieństwa blokowy Wacław Kozłowski, który pobił ks. Lipniunasa, niszcząc mu przy okazji okulary, bez których ksiądz praktycznie nie mógł poruszać się po obozie, gdyż był krótkowidzem. Księdzu pomogli Polacy, którzy zorganizowali klej i naprawili okulary.     

Po kwarantannie więźniów litewskich przeniesiono na blok 8 b, a następnie na blok 11 w Nowym Obozie. W tym czasie H. Himmler zamienił ciążący na nich wyrok śmierci na karę dożywotniego pobytu w obozie koncentracyjnym. Od tego momentu 46 więźniów litewskich zaczęto traktować jako tzw. więźniów honorowych – Ehrenhäftlinge. Ich sytuacja uległa pewnej poprawie (zwolniono ich z obowiązku pracy), jednakże nadal, tak jak wszyscy więźniowie, podlegali eksterminacji pośredniej wynikającej   z warunków stworzonych przez Niemców w obozie.

Ksiądz Alfonsas Lipniunas w warunkach obozowych nie zaprzestał pracy duszpasterskiej. Pomimo, iż groziły za to drakońskie kary (z karą śmierci włącznie), codziennie odprawiał Mszę świętą, udzielając więźniom wsparcia duchowego. Dzięki jego współpracy z polskimi księżmi osadzonymi  w obozie, msze odbywały się również na terenie bloku nr 9 Nowego Obozu i na strychu w jednym z miejsc pracy więźniów.

25 stycznia 1945r. komendant KL Stutthof zarządził ewakuację pieszą obozu. Tego dnia ks. Lipniunas opuścił obóz w kolumnie liczącej 850 więźniów. Był wycieńczony fizycznie, ważył około 40 kg. Esesmani podczas marszu postępowali z więźniami bezlitośnie, bijąc ich i popędzając. Upadających zabijali i kolumny szły dalej. 4 lutego 1945r. kolumnę, w której szli Litwini, doprowadzono do miejscowości Gęś, położonej między Lęborkiem a Łebą. Tam rozmieszczono ich w barakach po Niemieckim Obozie Pracy, gdzie przebywali do początków marca. W czasie pobytu w Gęsi wielu więźniów zmarło na tyfus plamisty. Tych, którzy przeżyli w pierwszych dniach marca 1945r. popędzono w stronę Pucka, skąd mieli być transportowani drogą morską do Niemiec. Tylko jedną kolumnę Niemcy doprowadzili do celu. W nocy z 11 na 12 marca więźniów zamknięto w młynie nad Zatoką Pucką i rankiem 12 marca wyzwolili ich żołnierze Armii Radzieckiej. Po wyzwoleniu ks. Lipniunas aktywnie włączył się w działalność na rzecz pomocy ocalałym więźniom. Prawdopodobnie już wtedy był chory na tyfus plamisty. Pomimo nie najlepszego stanu zdrowia organizował pomoc dla byłych więźniów, zbiórki jedzenia, odzieży, odprawiał także msze, szczególnie dla rannych przebywających w puckim szpitalu. Któregoś dnia w kościele bardzo zmarzł i zachorował. Nie pozwolił wezwać lekarza licząc, że gorączka minie sama. Dopiero po trzech dniach lekarz stwierdził u niego tyfus plamisty.

Ks. Alfonsas Lipniunas zmarł 28 marca 1945r. Zmarłych chowano wtedy we wspólnym grobie, jednak dzięki staraniom jednego z więźniów litewskich, Rosjanie zrobili wyjątek i zezwolili na pochowanie ks. Lipniunasa oddzielnie, według tradycji chrześcijańskich. Księdza pochowano na cmentarzu w Pucku.



W okresie powojennym ze strony rodziny księdza Lipniunasa oraz litewskich władz kościelnych czyniono wiele starań na rzecz sprowadzenia jego prochów na Litwę. Udało się to dopiero w 1989r. Prochy księdza spoczęły przy katedrze w Poniewieżu. 28 marca 2006r. w Poniewieżu rozpoczął się proces beatyfikacyjny  księdza Alfonsasa Lipniunasa. Proces zainaugurowała uroczysta Msza Święta koncelebrowana pod przewodnictwem ks. biskupa Jonasa Kauneckasa w katedrze p.w. Chrystusa Króla w Poniewieżu. Po mszy zebrała się komisja kościelna, która w obecności zgromadzonych parafian podpisała dokumenty rozpoczynające proces beatyfikacyjny. Ponieważ   ks. Alfonsas Lipniunas zmarł w Pucku podczas Marszu Śmierci, na przeniesienie procesu beatyfikacyjnego do Poniewieża (miejsca urodzin i pochówku ks. Lipniunasa) musiał wyrazić zgodę arcybiskup Tadeusz Gocłowski, Metropolita Gdański. Muzeum Stutthof w uroczystościach reprezentowała Pani Elżbieta Grot.

Portret ks. A. Lipniunasa autorstwa Julii Salkauskiene.



Msza inaugurująca proces beatyfikacyjny ks. A. Lipniunasa.

Elżbieta Grot, kierownik działu naukowego Muzeum Stutthof, w otoczeniu litewskich duchownych po rozpoczęciu procesu beatyfikacyjnego ks. Lipniunasa.


czwartek, 24 marca 2016

Uroczystości upamiętniające wybitnych gdańszczan zamordowanych w obozie koncentracyjnym Stutthof

22 marca to szczególny dzień w Pamięci Narodowej, w którym co roku wspominamy wybitnych gdańszczan, którzy oddali życie za polskość Gdańska. W nadleśnictwie Stegna w odległości ok. 1,5 km od obozu Stutthof esesmani rozstrzelali 89 wybitnych gdańszczan obrońców polskości Gdańska, w  tym 11 stycznia 1940 r. 22 osoby, wśród których był bł. ks. Franciszek Rogaczewski, rektor kościoła p.w. Chrystusa Króla w Gdańsku i opiekun licznych polskich organizacji oraz 22 marca 67 gdańszczan, w gronie których znajdowali się błogosławieni kościoła gdańskiego bł. ks. Bronisław Komorowski, pierwszy proboszcz polski kościoła p.w. Św. Stanisława BM i bł. ks. Marian Górecki, prefekt Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku pełniący równocześnie funkcję opiekuna kaplicy p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej w Gdańsku Nowym Porcie.

W Sopocie 22 marca 2016 r. o godz. 17.00 zebrała się grupa Polonii gdańskiej, w tym przedstawiciele rodziny Godlewskich oraz Towarzystwa Przyjaciół Sopotu i władze miasta Sopotu z prezydentem Jackiem Karnowskim przed Pomnikiem przy ulicy Kościuszki poświęconym pomordowanym mieszkańcom Sopotu w latach 1939 – 1945, aby uczcić pamięć Leona Godlewskiego (1887 – 1943) ekonomisty, dziennikarza i działacza polskich organizacji w Wolnym Mieście Gdańsku, pracownika Polskiej Agencji Telegraficznej i sekretarza Syndykatu Polskich Dziennikarzy Pomorskich, który zginął 24 lipca 1943 r. w KL Auschwitz oraz jego syna Jerzego Godlewskiego (1920 – 1941), studenta Politechniki Gdańskiej, działacza harcerskiego i sportowca, który zginął w 1941 r. w ZSRR. Na pomniku poprawiono datę i miejsce śmierci Jerzego Godlewskiego. Poprzedni napis informował, że zginął w 1943 r. na Monte Cassino. Kiedy pomnik był odsłaniany w czasach PRL w 1985 r., nie można było z przyczyn ideologicznych, podać miejsca jego zaginięcia w ZSRR.

Po uroczystej Mszy św. koncelebrowanej odprawionej w intencji pomordowanych wybitnych działaczy Polonii gdańskiej i ku czci patrona parafii bł. ks. Bronisława Komorowskiego pod przewodnictwem ks. Zbigniewa Cichonia w kościele Św. Stanisława BM we Wrzeszczu,  senator RP Antoni Szymański odczytał oświadczenie grupy Senatorów RP, będącego wyrazem hołdu dla bohaterskiej postawy w walce o polskość Polonii gdańskiej oraz Warmii, Mazur i Powiśla i przesłania, aby Ich ofiara z życia nigdy nie została zapomniana. Po Mszy św. odbyła się procesja wiernych do pomnika Bł. ks. Bronisława Komorowskiego znajdującego się na Placu Jego Imieniem, a następnie spotkanie z senatorem RP Antonim Szymańskim w Domu Parafialnym.

W uroczystościach w Sopocie i Gdańsku uczestniczyli: dyrektor Muzeum Stutthof Piotr Tarnowski, kierownik Działu Naukowego Elżbieta Grot, Prezes Zarządu Okręgu Pomorskiego Związku Byłych Więźniów Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych Karol Wardański.
 Opr. i zdjęcia E. Grot













poniedziałek, 21 marca 2016

22 March 1940 – the execution of the activists of Polonia Gdańska


In January 1940 in KL Stutthof a police drumhead court-martial (Standgericht) took place, chaired by the chief of Staatspolizeistelle in Gdańsk, Dr Helmut Tanzmann. Max Pauly, the commandant of KL Stutthof, was one of the members of the Standgericht. The court sentenced to death several dozens of activists of Polonia Gdańska and Polish employees of offices in Gdańsk. The first group of 22 persons was executed by firing squad on 11 January 1940. Two months later, on Good Friday on 22 March, the second group of 67 persons was executed. Tadeusz Masio, a prisoner of Stutthof who participated in the masking of the execution place, recalls these events:

“… in March 1940 I went through the greatest experience of my whole imprisonment in Stutthof. A Strafkolonie, a penal colony, was present in the camp. It was formed by Poles from the Free City of Gdańsk… …there were a few dozens of them. They were never allowed to exit the camp. During the lunch break, when other prisoners were resting, they were continuously trained, chased around the yard, they had to crawl… It was already dark when we heard gunshots from the woods, a whole series from machine guns… we were sent in that direction. We were running through the woods, when we reached a place illuminated with spotlights we saw a big ditch. 3-4 meters wide, 20 meters long. Corpses of prisoners covered with sand were lying in it. We were told to fill in the ditch… we could still hear the moans, the whole stack was moving even after we covered it completely. We planted a few trees where the ditch was previously”.
 The execution was managed by SS-Obersturmfuehrer Richard Reddig, who later on worked as the commander of one of the guard companies in KL Stutthof and who worked before the war as a tram inspector in Gdańsk.



 The names of the people shot on 22 March 1940

1.                  Binnebesel Alfons
2.                  Block Alojzy
3.                  Block Leon
4.                  Borzyszkowski Edmund
5.                  Ciepłuch Feliks
6.                  Cymorek Rudolf
7.                  Czyżewski Mieczysław
8.                  Dettlaff Edmund
9.                  Filarski Bernard
10.              Gauza Józef
11.              Garyantysiewicz Alfons
12.              Gierszewski Feliks
13.              Goldmann Stefan
14.              Górecki Marian
15.              Grabowski Leon Zygmunt
16.              Gregorkiewicz Józef
17.              Grimsmann Wilhelm
18.              Grimsmann Zygmunt
19.              Jesikiewicz Jan
20.              Jurkiewicz Antoni
21.              Klimkiewicz Teodor
22.              Knitter Wincenty
23.              Komorowski Bronisław
24.              Kosznik Paweł
25.              Kramer Gustaw
26.              Kryń Jan
27.              Lange Bogdan
28.              Lendzion Antoni
29.              Łysakowski Konrad
30.              Majkowski Jan
31.              Mionskowski Augustyn
32.              Młodzieniewski Franciszek
33.              Muzyk Feliks
34.              Nitka Edward
35.              Nitka Brunon
36.              Ossowski Józef
37.              Papka Alfons
38.              Paszota Bolesław
39.              Piasecki Wincenty Juliusz
40.              Planeta Juliusz
41.              Pniewski Władysław
42.              Reetz Stanisław
43.              Sojecki Konrad
44.              Suchecki Brunon
45.              Szarski Gustaw
46.              Szuca Michał
47.              Thomas Henryk
48.              Trzebiatowski Leon
49.              Wesołowski Augustyn
50.              Wieczorkiewicz Henryk
51.              Wika – Czarnowski Anastazy
52.              Witkowski Szymon
53.              Woyda Piotr
54.              Ziółkowski Tadeusz
55.              until 67 – the names of the victims are unknown

Sources:
Agnieszka Kłys, „Niemcy, obywatele byłego Wolnego Miasta Gdańska w załodze obozu Stutthof (1939-1945)”
Janina Grabowska-Chałka, „Informator Historyczny Muzeum Stutthof”
ws
Tłumaczenie: Katarzyna Flis 

Pictures from the exhumation of the executed activists of Polonia Gdańska – Stutthof Museum exposition.


The register of group executions in KL Stutthof in years 1939-1945 – Stutthof Museum exposition.



The exposition with the names of the people shot on 11 January and 22 March 1940 – Stutthof Museum exposition.


The execution place of the activists of Polonia Gdańska – the woods near Sztutowo.