Łotysze w KL Stutthof - Konstantin Ćakste

21 lutego mija rocznica śmierci łotewskiego więźnia Konstantina Ćakste. Był jednym z tych, którzy podjęli działalność konspiracyjną w walce z nazistami na Łotwie i zginęli w obozie koncentracyjnym Stutthof, a ich prochy spoczywają na polskiej ziemi. Biografia pochodzi z książki Elżbiety Grot, kierownik Działu Naukowego Muzeum Stutthof: „Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą. Marsz Śmierci więźniów KL Stutthof w upamiętnieniach na Ziemi Kaszubskiej”. Wyd. Oficyna Cerbi Causa, Gdynia 2003.      

Prof. KONSTANTIN ĆAKSTE

Urodził się 26 lipca 1901 r. w rodzinie Jonasa Ćakste, pierwszego prezydenta Łotwy. Uczył się w gimnazjach w Jełgawie, Terbacie, Kazani i Rydze. W 1919 r. prze­rwał naukę i wziął udział w walkach prze­ciwko P. Bermontowi o utworzenie niepod­ległego demokratycznego państwa Łotwy. W latach 1920-1924 studiował na wydziale gospodarki narodowej i nauk prawnych na Uniwersytecie Łotewskim w Rydze. Po uzyskaniu 2 kwietnia 1925 r. stopnia kandydata nauk prawnych, w latach 1925-1930 był pracownikiem Katedry Pra­wa Cywilnego na Uniwersytecie Łotewskim w Rydze. W lutym 1931 r. obronił pracę habilitacyjną „Zakup w prawodawstwie łotewskim i za­granicznym". Stopień docenta uzyskał w 1934 roku. W następnym roku otrzymał stypendium Mortiva, dzięki któremu mógł odbyć zaję­cia praktyczne na uniwersytetach w Paryżu i Brukseli. W 1940 r. został mianowany profesorem.

W czasie okupacji niemieckiej Łotwy w latach 1941-1944 K. Ćak­ste stał na czele ruchu oporu tworzonego na bazie partii Centrum Demokratycznego. W tym czasie był autorem licznych artykułów publikowanych w nielegalnie wydawanej prasie. 13 sierpnia 1943 r. został wybrany prezesem Centralnej Rady Łotwy. Kierując antyhitlerowskim ruchem oporu na Łotwie, uczestniczył w tworzeniu podziemnych struktur tworząc zręby przyszłego niepodległego państwa. Z ramienia partii Centrum Demokratycznego był kandyda­tem na prezydenta Łotwy po odzyskaniu wolności. W listopadzie 1943 r. opracował Memorandum Niezależności skierowane do rzą­dów państw Europy Zachodniej, w którym wyraził wolę Łotyszy prowadzenia walki z okupantem niemieckim o niepodległe i demo­kratyczne państwo.

Został aresztowany przez gestapo 29 kwietnia 1944 r. w Jurmale wraz z innymi członkami łotewskiego ruchu oporu. Uwięziony początkowo w twierdzy ryskiej, został skazany na pobyt w obozie koncentracyjnym Salaspils, a następnie Stutthof. W KL Stutthof przebywał jako więzień polityczny nr 86 192 od 10 września 1944 r. do 25 stycznia 1945 roku. Mieszkał w jednym skrzydle baraku nr 11 w Nowym Obozie razem z litewskimi więźniami honorowymi. Wyprowadzony z obozu macierzystego w I kolumnie przeszedł w dniach 25 stycznia - 5 lutego 1945 r. w trasę Marszu Śmierci z KL Stutthof do obozu ewakuacyjnego w Gęsi.

W obozie w Gęsi przebywał w małym baraczku razem z łotew­skimi przyjaciółmi obozowymi Brunem Kalnisem, Ludwikiem Seją i grupą Litwinów. W drugiej połowie lutego niespodziewanie zacho­rował i kilka dni później, 21 lutego 1945 roku, zmarł. Następnego dnia 22 lutego, po uzyskaniu zgody od nadzorujących esesmanów, został przez obozowych przyjaciół - członków łotewskiego ruchu oporu i litewskich księży Stasysa Ylę i Alfonsasa Lipniunasa pocho­wany w obrządku katolickim w osobnej mogile na małym wzgórku, tuż za obozem.

Po wojnie w 1951 r. podczas ekshumacji prawdopodobnie przeniesiono jego zwłoki na Cmentarz Ofiar Marszu Śmierci Więźniów KL Stutthof w Krepie Kaszubskiej.

Źródło: Elżbieta Grot „Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą. Marsz Śmierci więźniów KL Stutthof w upamiętnieniach na Ziemi Kaszubskiej”. Wyd. Oficyna Verbi Causa, Gdynia 2003.

W opublikowanym w Zeszytach Muzeum nr 10 artykule „STRUKTURA PAŃSTWOWA I SKŁAD NARODOWOŚCIOWY OBOZU KONCENTRACYJNEGO STUTTHOF W LATACH 1939-1945” prof. Marek Orski podaje, że w KL Stutthof przebywało około 6000 obywateli łotewskich.

opr. ws

Prof. Konstantin Ćakste

Fragment listy więźniów łotewskich bezpośrednio lub pośrednio związanych z ruchem oporu, ustalonej na podstawie zachowanych w archiwum Muzeum Stutthof dokumentów i materiałów (archiwum Muzeum Stutthof).

Nadanie Izbie Pamięci w Krepie Kaszubskiej imienia prof. Konstantina Ćakste. Od lewej; Michał Bartuszewicz i Ryszard Witłke, 28 września 2003 r. Źródło: Elżbieta Grot „Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą. Marsz Śmierci więźniów KL Stutthof w upamiętnieniach na Ziemi Kaszubskiej”. Wyd. Oficyna Cerbi Causa, Gdynia 2003.