Wiktor Tołkin – twórca Pomnika Walki i Męczeństwa na terenie Muzeum Stutthof w Sztutowie. Niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady (1939-1945)

12 maja 2018 r. minęła 50 rocznica odsłonięcia na terenie powstałego w 1962 roku Muzeum Stutthof w Sztutowie Pomnika Walki i Męczeństwa, którego autorem jest Wiktor Tołkin.

Wiktor Tołkin  urodził się 21 lutego 1922 r. w miejscowości Tołkacze koło Sokółki. Wybuch II wojny światowej zastał go w Kowlu, skąd z rodziną przedostał się do Warszawy, gdzie zdał maturę na tajnych kompletach. Za działalność w  Armii Krajowej  aresztowany  został przez Gestapo i osadzony w  obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie był od 17 listopada 1942 r. do lutego 1944 r. Zwolniony z obozu dzięki staraniom rodziny, uczestniczył w powstaniu warszawskim w oddziale  AK „Lewar” pod pseudonimem „Ostoja”.  Po upadku powstania warszawskiego był więźniem obozu jenieckiego (Stalag X B) w Sandbostel koło Bremy.

Po wyzwoleniu jesienią 1945 roku Wiktor Tołkin rozpoczął studia architektoniczne w Brukseli.  Jednak już w roku 1946, po powrocie do kraju, kontynuował studia architektoniczne na  Politechnice Gdańskiej. Jednocześnie w latach 1947–1954 podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie na kierunku rzeźba, gdzie był uczniem profesora Mariana Wnuka i Stanisława Horno-Popławskiego.

 Po ukończeniu studiów architektonicznych w 1952 r. został architektem w biurach projektowych. Jednak po 1963 r. poświęcił się działalności artystycznej, prowadząc w Gdańsku do końca lat 90. XX wieku pracownię rzeźbiarską przy ul. Mariackiej 3. Wiktor Tołkin, autor wielu pomników związanych z okresem II wojny światowej, obok Xawerego Dunikowskiego i Franciszka Duszeńki, uważany jest za czołowego przedstawiciela polskiej monumentalnej rzeźby pomnikowej drugiej  połowy XX wieku. Jest autorem pomników Zaślubin Polski z Morzem  w Kołobrzegu,  Ludziom Morza w Gdyni, pomnika Alfa Liczmańskiego w Gdańsku przy SP nr 65 przy ul. Śluza 6, nazwanej imieniem A. Liczmańskiego i pomnika Janka Krasickiego na  gdańskim Osiedlu Młodych przy ul. Chełmońskiego.

W 1968 r., oprócz pomnika na terenie ówczesnego Muzeum Stutthof w Sztutowie, odsłonięto pomnik Bojowników Ruchu Oporu (Czynu Partyzanckiego) w  Złotej Górze koło Brodnicy). Wiktor Tołkin jest również autorem pomnika Walki i Męczeństwa wraz z Mauzoleum Panteonem w b. obozie na Majdanku. W 1978 r. odsłonięto w Płocku pomnik Czynu Oręża Polskiego.

Ponadto Wiktor Tołkin był autorem pomników nagrobnych, m.in. profesora Zdzisława Kieturakisa w Alei Zasłużonych cmentarza Srebrzysko we Wrzeszczu, malarza i grafika Antoniego Suchanka na cmentarzu w Witominie w Gdyni. Tworzył również projekty medali, w tym wybitego w 1977 r. z okazji 650. rocznicy zbudowania Ratusza Głównego Miasta. Za działalność artystyczną uhonorowany został wieloma wysokiej rangi odznaczeniami. Zmarł w Gdańsku 7 maja 2013 r. Pochowany został 11 maja 2013 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.

Wiktor Tołkin na Pomniku Walki i Męczeństwa, postawionym ku pamięci ofiar nazizmu w Muzeum Stutthof w Sztutowie. Niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady (1939-1945) umieścił słowa z „Mszy żałobnej” Franciszka Fenikowskiego, stanowiące ważne przesłanie dla wszystkich pokoleń:

Z pokolenia niech głos nasz idzie w pokolenie, 

O pamięć, nie o zemstę proszą nasze cienie!

Los nasz dla Was przestrogą ma być - nie legendą.

Jeśli ludzie zamilkną – głazy wołać będą!

(M. Gliński,  www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=TOŁKIN_WIKTOR , DD)